მეცადინეობა 4. საარჩევნო უფლების პრინციპები

მეცადინეობის მიზნები:

• 1) მონაწილეებთან ერთად საარჩევნო უფლების პრინციპების და მისი შეზღუდვების მნიშვნელობის განხილვა;
• 2) შეისწავლონ, საარჩევნო უფლების რა პრინციპები და შეზღუდვები არსებობს კანონმდებლობაში და თქვენი ქვეყნის პრაქტიკაში. შეადარონ ისინი სხვა ქვეყნების კანონმდებლობებს;
• 3) მონაწილეებთან ერთად კამათის დროს მათი ურთიერთობის სტილის განხილვა.

საჭირო რესურსი და დამხმარე მასალა:

• დაფა, ფლიპჩარტი და ა.შ.
• ბარათები საკანონმდებლო ინიციატივის იდეებით (იხ. დანართი) - თითო კომპლექტი (4 ბარათი) ყოველი მცირე ჯგუფისთვის

მეცადინეობის მსვლელობა

I ეტაპი. ვდებატობთ კანონპროექტების შესახებ

დაყავით მონაწილეები 4 კაციან ჯგუფებად. თუ მონაწილეთა რაოდენობა არ იყოფა 4-ზე, ვინმეს მოუწევს როლის თამაში წყვილში. თხოვეთ ყველა ჯგუფის მონაწილეს, რომ დასხდნენ ერთმანეთის პირისპირ, რომ მცირე ჯგუფებში შეიქმნას წარმოსახვითი კვადრატი.  

აუხსენით მონაწილეებს, რომ თქვენ ახლა გაითამაშებთ თათბირს პრემიერ-მინისტრის კაბინეტში. ყველა მონაწილეს მცირე ჯგუფებში მიანიჭეთ საკუთარი ნომერი: ყველა ოთხეულში იქნება ნომერი 1, მისგან მარჯვნოვ -2, ერთიანის პირდაპირ - 3 და მისგან ხელმარცხნივ, შესაბამისად - 4. ამის შემდეგ გამოაცხადეთ როლები. მათ, ვისაც შეხვდა ნომერი 1, იღებენ პრემიერ-მინისტრის როლს. მათი ამოცანაა, წარუდგეს თავის ოთხეულს და წარმოაჩინოს იდეა, რომელსაც შესთავაზებს წამყვანი. მეორე ნომრები ასრულებენ მმართველი პარტიის ხელმძღვანლის როლს. მათი ამოცანაა, ყველაფერში დაეთანხმოს და მხარი დაუჭიროს პრემიერ-მინისტრს, მოიფიქროს ახალი არგუმენტები. ნომერ 3-ს აქვს ოპოზიციური პარტიის ხელმძღვანლის როლი. ისინი უნდა შეეწინააღმდეგონ პრემიერ-მინისტრს, წამოაყენონ თავიანთი არგუმენტები და კონტრ-არგუმენტები მმართველი პარტიის ინიციატივების საწინააღმდეგოდ. ნომერი 4 ძლიერი დამოუკიდებელი დეპუტატია.ის უნდა გაერკვეს სიტუაციაში, დაუსვას შეკითხვები მხარეებს, კამათში მხარი დაუჭიროს იმ მხარეს, რომელსაც უფრო დამაჯერებლად მიიჩნევს. 

როდესაც დარწმუნდებით, რომ ყველამ გაიგო თავისი როლი, ყველა ჯგუფის ცენტრში დადეთ ბარათები კანონპროექტების იდეებით (იხ. დანართი) ტექსტით ქვემოთ. თხოვეთ პრემიერ-მინისტრს ამოიღოს ნებისმიერი ბარათი. მისი ამოცანაა, გაახმოვანოს იდეა და დაასაბუთოს კანონპროექტის ამ შინაარსით მიღების აუცილებლობა. რამდენიმე წუთის შემდეგ შეაჩერეთ განხილვა და გამოაცხადეთ როლების შეცვლის შესახებ. როლები შეიძლება შეიცვალოს საათის ისრის ან მისი საწინააღმდეგო მიმართულებით. მაგ: მმართველი პარტიის ხელმძღვანელი გახდება პრემიერ-მინისტრი, იგი - დამოუკიდებელი დეპუტატია და ა.შ. როლების შეცვლის შემდეგ ახალი პრემიერ-მინისტრი იღებს ახალ ბარათს.

ამის შემდეგ თხოვეთ მონაწილეებს დასხდნენ წრეზე და განიხილეთ საკითხები:

• გაგიჭირდათ როლში შესვლა?
• რამდენად ადვილად მოახერხეთ ახალ როლზე გადართვა?
• რომელ როლში გრძნობდით თავს კომფორტულად და რატომ?
• თუ იყო თუნდაც ერთხელ ისეთი შემთხვევა, რომ არ ეთანხმებოდით იმ პოზიციას, რომელსაც იცავდით? თუ კი, რამდენად კომფორტული იყო თქვენთვის იმ პოზიციის დაცვა, რომელსაც სინამდვილეში არ ემხრობით?
• თუ გქონიათ ცხოვრებაში შემთხვევა, როცა მოგიწიათ „არა“ თქვენი პოზიციის დაცვა?
• როგორ, რა ხერხებით ცდილობდით თქვენი პოზიციის დაცვას? თქვენი ოთხეულის კოლეგები? ხომ არ შეამჩნიეთ რაიმე საინტერესო?
• ხომ არ იქცევით ცხოვრებაში (ოჯახში, საზოგადოებაში), რომელიმე ამ როლის მსგავსად?

პროცესის განხილვიდან გადადით თეზისების შინაარსის (კანონპროექტების იდეების) განხილვაზე. კითხეთ მონაწილეებს, ეთანხმებიან თუ არა პირველ იდეას. შეიძლება უყაროთ კენჭი, ვინაა მომხრე და ვინ - წინააღმდეგი? საარჩევნო უფლების რომელ პრინციპს ეხება ეს იდეა?

II ეტაპი. ვსწავლობთ საარჩევნო უფლების პრინციპებს და ვფიქრობთ  ამ პრინციპების და  ამ პრინციპებიდან გამონაკლისების აუცილებლობაზე.

უთხარით მონაწილეებს, საარჩევნო უფლება იყოფა ორ ნაწილად: არჩევის უფლებად (აქტიური საარჩევნო უფლება) და უფლებად, ვიყოთ არჩეული (პასიური საარჩევნო უფლება).

დასაწყისში თხოვეთ მონაწილეებს, ჩამოაყალიბონ საარჩევნო უფლების პრინციპები, მაგრამ თუ ისინი ვერ შეძლებენ განსახილველად ღირებული პრინციპის დასახელებას, დაასახელეთ თქვენ თვითონ. სათითაოდ დაწერეთ პრინციპები დაფაზე, მოკლედ განმარტეთ მათი მნიშვნელობა.  ყოველი პრინციპის დაწერისა და განმარტების შემდეგ დაუსვით მონაწილეებს შეკითხვები:

• უნდა არსებობდეს თუ არა მოცემული პრინციპი?
• უნდა არსებობდეს თუ არა არჩევის უფლების ამ პრინციპში რაიმე გამონაკლისი? რომელი? რატომ? (გამონაკლისები დაწერეთ დაფაზე)
• უფლებისთვის, რომ ვიყოთ არჩეული, უნდა არსებობდეს თუ არა გამონაკლისები?
• თუ არსებობს თქვენი ქვეყნის საკანონმდებლო დონეზე ასეთი პრინციპი? რა გამონაკლისები არსებობს, თუ კი არსებობს, თუ ხდება ამ პრინციპის დაცვა რეალურად? რატომ?
• რომელ სხვა ქვეყანაში არსებობს ესა თუ ის შეზღუდვები?
• თუ არის ქვეყნები, სადაც არის არჩევნები ამ პრინციპის დაცვის გარეშე?

 შეთავაზეთ შემდეგი პრინციპების განხილვა:

• საყოველთაობა: არჩევნებში მონაწილეობა შეუძლია ყველას. შესაძლო შეზღუდვები: მოქალაქეობის, საცხოვრებელი ადგილის, ასაკის (მინიმალური და მაქსიმალური ასაკი) მიხედვით, შეზღუდვები სამართალდამრღვევებისთვის, განათლების ცენზი, შეზღუდვები სპეციალობის მიხედვით, ფინანსური ცენზი და ა.შ.
• თანასწორობა: ყველა მონაწილეობს არჩევნებში თანაბარ საფუძვლებზე: ყველა ამომრჩეველს აქვს თანაბარი საარჩევნო ხმა, ყველა საარჩევნო უბანი ხელმისაწვდომია და მუშაობს ერთი და იმავე დროს, ყველასთვის, ვისაც უნდა, რომ იყვნენ არჩეულნი, არის კანდიდატად დარეგისტრირების, საარჩევნო კამპანიის წარმართვის, არჩევნების პროცესებზე დაკვირვების და ხმების დათვლის, კომისიებში საკუთარი წარმომადგენლების დანიშვნის თანაბარი პირობები.
• ფარულობა: ამომრჩეველს აქვს შესაძლებლობა, ხმა მისცეს ისე, რომ ვერავინ გაიგოს, თუ ვის მისცა ხმა. არჩევნების ფარულობის გამო ამომრჩეველს არ უნდა ჰქონდეს არანაირი ნეგატიური შედეგი.